نووسینی: قانع خورشید
وه‌ختێك چاو به ناو گوڵاندا ده‌سووڕێنین، ئه‌وه‌مان بۆ ڕوون ده‌بێته‌وه كه گوڵی وا هه‌س، نابێت ئاوی زۆر بدرێت، چون ئه‌گه‌ر هه‌میشه ئاوی له بن بێت، سیس و زه‌رد ده‌بێت و هێدی-هێدی ده‌گه‌نێت. زۆرئاودانی ئه‌م جۆره گوڵه، ڕێك به قه‌ده‌ر ئاونه‌دانی زیانی پێ ده‌گه‌یه‌نێت. ئه‌گه‌ر بته‌وێت ئاوه‌ها گوڵێك له گوڵدانی نێو ماڵ و حه‌وشه‌تدا به گه‌شی بمێنێته‌وه، پێویست ده‌كات جڵه‌وی دڵسۆزیی زیاده‌ت بگریت و زوو زوو ئاوی نه‌ده‌یت.
زۆرینه‌ی هه‌ره زۆری مرۆڤه‌كان له چه‌شنی ئه‌م گوڵه‌ن، ئه‌وینی زۆر ده‌یانخنكێنێت. هه‌موومان ئاتاجی میهر و گرنگیپێدانی دۆستان و خزمان و كه‌سانی چوارده‌ورمانین، وه‌لێ كه‌مینه‌یه‌كی یه‌كجار كه‌ممان توانستی به‌رگه‌گرتنی مه‌حه‌ببه‌تی فره‌مان هه‌س. زۆر له نێزیكانمان به گرنگیپێدانی زۆر، له خۆ ده‌گۆڕێن و ناز و فیزیان سه‌ر ده‌كات، زۆری تریش لێی ده‌ترسن و نایانكرێت وه‌ڵامی ئه‌و گشت ئه‌وینه بده‌نه‌وه، ئاخر مه‌حوی گوته‌نی "مه‌حه‌ببه‌ت ئیشی زۆره"، ئه‌مان ناتوانن وه‌كو ئه‌و ڕێزی لێ بگرن و بچنه ژێر باری ئه‌و گشت خۆشه‌ویستی و خۆنه‌ویستییه‌وه.
ترس له ئه‌وینی زۆر، گاهێ له‌به‌ر ئه‌و هۆیه‌یه كه گوتم، ئیشی ده‌وێت. خۆ هیچ نه‌بێت پێویست ده‌كات جار جارێ نیازی ئه‌و ئه‌وینداره‌مان به جێ بێنین، گه‌ر ئاتاجییه‌كی هه‌بوو، بۆی فه‌راهه‌م بكه‌ین و جه‌زای فیداكارییه‌كانی بده‌ینه‌وه...
هه‌ندێ جاریش له‌به‌ر هۆیه‌كی تره، ڕاست نییه ئه‌گه‌ر بڵێین خۆشه‌ویستی وه‌ڵام و پاداشتی ناوێت، ئه‌مه له ناخ و سروشتی گشتماندا چێنراوه و خواكرد ده‌یزانین، ئیتر بۆیه هه‌ر كه كه‌سێك زۆری خۆشویستین و ئێمه هه‌مان هه‌ستی ئه‌ومان نه‌بوو، لێی ده‌سڵه‌مینه‌وه، چون ده‌زانین وه‌ڵامی ئه‌و ڤینه‌مان به ڤینی وه‌كو خۆی گه‌رم، پێ نادرێته‌وه، بۆیه ناچار له ده‌ستی هه‌ڵبێین و خۆمانی لێ بشارینه‌وه.
هۆیه‌كی تری سامناك و شاراوه‌یشی ئه‌وه‌یه مرۆڤ له‌به‌رده‌م شتی مه‌زن و گه‌وره‌دا هه‌ست به بچووكیی خۆی ده‌كات، ئه‌وده‌م ده‌تۆقێت و هه‌ولێری گوته‌نی "هه‌ناوی به‌رده‌بێته‌وه". هه‌ستكردن به بچووكییش به‌ئازاره و كه‌س حه‌زی پێ ناكات. ئه‌و وه‌خته‌ی كه‌سێك بێ هۆیه‌كی دیار، باوه‌شی عیشقیت بۆ ده‌كاته‌وه و له‌نێو ده‌ریایه‌ك سۆز و ده‌ستگرتن و به‌ده‌مه‌وه‌هاتندا نوقمت ده‌كات، تۆ هه‌ستێكی وه‌ك فڕینێكی خێرای نێو هه‌وایه‌كی ئازادت بۆ چێ ده‌بێت، یا هه‌مان هه‌ستی تێكه‌ڵه‌ی چێژ و ترست لا ده‌خولقێت كه له سه‌روه‌ختی -بێ چووپ و به‌له‌می باش - چوونه ناو ده‌ریا و سواربوونی ملی شه‌پۆلدا، بۆت ده‌ست ده‌دات. تۆ له هه‌مان كاتی له‌ززه‌تبردنتدا وه‌خته له ترساندا دڵت بێته ناو ده‌مته‌وه!
ئه‌وینی زیاد له حه‌د، وه‌ك كپیی پێش تۆفان، هه‌واڵی وه‌یشوومه‌ی زریانێكی وێرانكه‌ری پێیه. منداڵدانی ئه‌وینی زۆر، كۆرپه‌له‌ی ڕقێكی سووتێنه‌ری تێدایه. هه‌مووان با هه‌ستیشی پێ نه‌كه‌ین، باش ده‌زانین ئه‌م ئه‌وینه هه‌موو چركه‌یه‌ك ئه‌وه‌ی له باردایه بۆ پێچه‌وانه‌كه‌ی بگۆڕێت و له‌پڕێكدا هه‌ستی خاوه‌نه‌كه‌ی ژێروژوور بێت، ئه‌و كاته ئیتر قوڕبه‌سه‌رییه‌كه ده‌ست پێ ده‌كات و به وردوخاشبوونمان كۆتایی دێت. كێ هه‌یه له‌مه نه‌ترسێت؟ ده‌ی ئاساییه كپییه‌ك هه‌واڵی تۆفانی پێ بێت، وه‌ك تۆفانه‌كه خۆی ترسێنه‌ر بێت! ئیتر زۆر جار خۆمان ده‌خه‌ینه شوێنی ئه‌وه‌ی له نێو قۆزاخه‌ی ئه‌وینی خۆیدا گیری داوین و هه‌ر چۆن بیری لێ ده‌كه‌ینه‌وه، چاوه‌ڕوانییه‌كی زۆر له پشتی ئه‌و گشت ئه‌وینه‌وه خۆی مه‌ڵاس داوه و وه‌ك ئاوی په‌نگخواردووی پشت به‌نداوێكی مه‌زن هه‌موو چركه‌یه‌ك هه‌ڕه‌شه‌ی شاڵاو ده‌كات. ئێمه ترسێكی شه‌رماوی، یا شه‌رمێكی پڕاوپڕ له بیم هه‌موو گیانمان داده‌گرێت و له‌رزێكی زۆر ده‌كه‌وێته دڵ و جه‌سته‌مانه‌وه. هه‌میشه بیر له‌وه ده‌كه‌ینه‌وه، داخۆ له چاوی میهره‌بان و دڵی پاك و چاكی ئه‌م عاشقه به‌خشنده‌یه‌ماندا چ جێگه و پێگه‌یه‌كمان هه‌بێت؟ ئاخۆ هیچ به‌هایه‌كمان ماوه؟ تۆ بڵێیت چه‌نده سوك و بێبه‌ها بووبێتین و كه‌ی بێزاریی خۆیمان بۆ ئاشكرا بكات؟ ئه‌ی ده‌مانكرێت بێ چاودێری و سۆزی گه‌رمی درێژه به كار و ژیانمان بده‌ین؟ بۆچی هێنده بێكه‌ڵك و په‌ستین، ناتوانین داوای دڵی بێنینه جێ؟! ئه‌م خۆشه‌ویستییه زۆره، هه‌زاران پرسیاری وا ده‌ورووژێنێت و له كۆتاییدا تووشی مالیخۆلیامان ده‌كات و ته‌ك خۆماندا ده‌مانخاته دژهاتنه‌وه‌یه‌كی ناخۆشه‌وه.
"ڤاسیا شۆمۆكۆڤ" له كورته‌ڕۆمانی "دڵێكی لاواز"ی "دۆستۆیڤسكی"دا، له لایه‌كه‌وه ده‌كه‌وێته ژێر فشاری ئه‌وینێكی وه‌ها گه‌رمی "ئه‌ركادی ئیڤانۆڤیچ"ی هاوڕێی گیانییه‌‌وه و له لایه‌كی تریشه‌وه چاكه‌یه‌كی مه‌زن و چاوه‌ڕواننه‌كراوی گه‌وره‌كه‌ی، یانی "ماستاكۆڤیچ"، زۆری بۆ دێنێت و تووشی ئازاری ویژدانی ده‌كات كه نه‌یتوانیوه ئه‌و ئه‌ركه‌ی پێی سپاردووه، له كاتی خۆیدا ته‌واوی بكات. دواجار له‌ژێر ئه‌م دوو فشاره‌دا عه‌قڵ و ده‌روونی تێكده‌چێت و ئه‌م دوو ئه‌وین و لوتفه بێسنووره، ڕه‌وانه‌ی تیمارستانی ده‌كه‌ن!
هۆیه‌كی تری ئازاربه‌خشی ئه‌وه‌ی عیشقی به‌تینمان پێ هه‌ڵناگیرێت، ئه‌وه‌یه له ئاوه‌ها حاڵێكدا ناسنامه‌مان ده‌كه‌وێته ژێر پرسیاره‌وه. كاتێك عاشق، له بری ئێمه به هه‌موو كار و ئه‌ركێك هه‌ڵده‌ستێت و تا ده‌جووڵێین بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ستین، ئه‌و پڕمان ده‌داتێ و به باوه‌ش ده‌مانگوازێته‌وه، وه‌ختێك ده‌ستمان ده‌شۆین تا بچینه سه‌ر خوان، ئه‌و گورجێ پاروویێ نانمان له زار ده‌نێت، هه‌ر كه نییه‌تی سه‌فه‌رێك ده‌هێنین، بێ ئه‌وه‌ی بزانین، بوخچه‌مان بۆ ده‌به‌ستێت و كه‌ره‌سته‌ی سه‌فه‌رمان بۆ حازر ده‌كات... ئیتر هیچێكی وا نامێنێته‌وه خۆمان بیكه‌ین و به‌و هۆیه‌وه بزانین هه‌ین! ئه‌م چاكه زیاد له ئه‌ندازه‌یه كوشتنێكی ژێراوژێری كه‌سێتیمانه. كه‌سیش حه‌ز به مه‌رگی وا ناكات!
ئه‌ی چار چییه؟ چ بكه‌ین ئه‌گه‌ر بێت و سروشتی ئه‌وینداریمان خۆی وه‌ها بێت؟ عیشقی دڵمان وه‌ك ئاگری پڕبڵێسه و بڵاشه‌ی برووسكه‌ی حه‌وا بێت! ده‌بێت پێ به جه‌رگی خۆماندا بنێین و بیر له ئه‌نجام بكه‌ینه‌وه، گه‌ر خواستمانه ئه‌وینه‌كه‌مان بمێنێت و خۆشه‌ویسته‌كه‌مان به یه‌كجاری له ده‌ست نه‌چێت، چارمان نییه له‌وه زیاتر چۆڕی ڤینمان كه‌م كه‌ینه‌وه، گه‌ر وا بكه‌ین، هه‌م باری سه‌رشانی خۆمان سووك ده‌بێت و هه‌م كۆتی گه‌ردنی ئه‌وان لاده‌چێت، خۆمان پشوویه‌ك ده‌ده‌ین و ئه‌وانیش ئازادی وه‌رده‌گرن. لێ گه‌ڕێ ئه‌وه‌ی زۆر خۆشتده‌وێت، كه‌مێك خۆی بۆ بمێنێته‌وه، ئه‌وه‌نده دووری له نێوانتاندا بهێڵه‌وه، كه بتبینێت!
ته‌نیا كه‌سێكیش توانایی ئه‌وه‌ی هه‌یه عیشقێكی وه‌ها قه‌بووڵ كات، كه له خۆی ڕاببینێت وه‌ڵامی ئه‌وینێكی وا به‌تاو به عیشقێكی پڕتینتر بداته‌وه، له پاداشتی یه‌ك مه‌ن عیشقدا دوو مه‌نی ڕێك به خه‌رج بدات. یا هێنده له خۆی ڕاببینێت، له سه‌د ده‌ریای ئه‌وینی وا بپه‌ڕێته‌وه و نه‌چێته قووتدا و بزر نه‌بێت، خۆی بناسێته‌وه و شوناسی خۆی لێ گوم نه‌بێت و هه‌میشه زیاده‌یه‌كی بۆ سه‌ر خزمه‌ته‌كانی عاشق هه‌بێت.
ئه‌مه قورسه، وه‌لێ ئه‌رخه‌یانم مه‌حاڵ نییه! گه‌ر تووشت بوو به تووشی عاشقێكی وا دڵگه‌رم و فیداكاره‌وه، تا ده‌توانی به‌رگه بگره، چون سه‌ره‌ڕای ئازاره‌كه‌ی، زیاده‌ئه‌وین نیعمه‌تێكی ئیلاهییه و ئه‌گه‌ر بڕوات، زه‌حمه‌ته دووباره بێته‌وه. هه‌وڵ بده خۆت ڕاده‌ستی شه‌پۆلی سه‌رشێتی بكه‌یت، خه‌یاڵ بكه تۆ منداڵێكی ساوایت و ئه‌ویش دایك، ئیتر له جێی ئه‌وه‌ی له داوای زۆر و ئه‌ركپێسپاردنی هه‌ڵبێیت، هه‌میشه په‌ڵپی لێ بگره و ئه‌وه‌نده‌ی داوا بخه به‌رده‌م، بیر له پاداشتی ئه‌وینه‌كه‌ی نه‌كاته‌وه. ببه به دارخورما و هه‌م به‌رگه‌ی كه‌مئاوی بگره و هه‌م له ئاوی زۆر مه‌ترسێ!